Αιολικές "Πτολεμαϊδες" του 21ου αιώνα η Βουνοκορφές του Αιγαίου.
-
Ιωάννα Παπασταθοπούλου
Αρχ/των μηχανικός ΕΜΠ- ΜΑ στη διαχείριση αρχαιολογικής κληρονομιάςΠολύς λόγος γίνεται τα τελευταία χρόνια σχετικά με την αναγκαιότητα ανάπτυξης ΑνανεώσιμωνΠηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) για την αντιμετώπιση του ενεργειακού προβλήματος και την μείωση τωνεκπομπών CO2 που ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Και ενώ όλοι συμφωνούμε οτι υπάρχει ανάγκη εξεύρεσης μιας εναλλακτικής των ορυκτών καυσίμων (ειδικά ότανοι τιμές του πετρελαίου ανεβαίνουν), το debate για το εάν υπάρχει τελικά χρυσή τομή μεταξύ τηςκαταστροφής που προκαλούν τα χερσαία αιολικά πάρκα και της ανάγκης παραγωγής ‘πράσινης’ ενέργειας καλά κρατεί, βρίσκοντας φανατικούς υπερμάχους αλλά και πολέμιους υπέρ και κατά της ανάπτυξής τους.
Αφορμή για το παρόν άρθρο στάθηκε η πρόσφατη αίτηση που εξετάσθηκε από το Δ.Σ.Εξωμβούργου, εταιρείας γαλλικών συμφερόντων, για την τοποθέτηση αιολικών πάρκων 300-500ΜW σε Τήνο και Άνδρο (=200 έως 330 ανεμογεννήτριες μεσαίου μεγέθους 1,5MW, ή 66 έως166 μεγάλου μεγέθους 3MW περίπου). Σκοπός μου η παρουσίαση των επιχειρημάτων και των δύοπλευρών και η κατάθεση κάποιων προσωπικών ερωτημάτων/ προβληματισμών γύρω απ’τα οποία η τοπική κοινωνία της Τήνου θα κληθεί σύντομα να λάβει θέση εάν δεν θέλει να καταλήξει μια μέρα ως άλλη (αιολική) Πτολεμαΐδα για την εξυπηρέτηση και μόνο των ενεργειακών αναγκών της Αθήνας και των επιχειρηματικών μεγαλόπνοων σχεδίων κάποιας ξένης εταιρείας.Η παρουσίαση που κάνω εδώ σίγουρα δεν είναι τεχνοκρατική. Η καταγραφή των επιχειρημάτωντων δύο πλευρών θα είναι όσο το δυνατόν αντικειμενική όμως ο σχολιασμός όπως θα έχετε ήδηκαταλάβει θα έχει μια έντονη συναισθηματική φόρτιση υπέρ.... των βουνοκορφών. Ζητώ τηνκατανόησή σας γι’αυτό αλλά όταν καταστρέφουμε ένα βουνό το καταστρέφουμε για πάντα. Γι’αυτόκαι η συγκεκριμένη άσκηση απαιτεί την προσοχή και την εγρήγορση όλων μας.Ξεκινάμε λοιπόν με τα υπέρ. Tα χερσαία αιολικά πάρκα:1. Βοηθούν στην απεξάρτηση από το πετρέλαιο και τα άλλα ορυκτά καύσιμα.2. Βοηθούν στον περιορισμό του φαινομένου του θερμοκηπίου καθώς μειώνονται οι ρύποι απότις μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη ή πετρέλαιο.3. Βοηθούν στην επίτευξη του εθνικού μας στόχου σε σχέση με την ανάπτυξη ΑΠΕ πουισούται με το 34% της κατανάλωσης μέχρι το 2050.4. Εκμεταλλεύονται μια πηγή ενέργειας τον άνεμο που είναι δωρεάν και ανεξάντλητη.5. Όλες οι περιοχές πρέπει να υποστούν το περιβαλλοντικό κόστος της εγκατάστασης αιολικώνόπως η Πτολεμαΐδα τόσα χρόνια καταστρέφεται για να έχουμε εμείς ρεύμα.6. Αποτελούν έξυπνες επιχειρηματικές κινήσεις για τους ιδιοκτήτες γης.7. Εξασφαλίζουν σταθερά έσοδα στους δήμους εάν αυτά εγκαθίστανται σε δημοτική γη.Και περνάμε στα κατά. Tα χερσαία αιολικά πάρκα:1. Δεν οδηγούν στην απεξάρτηση του Κράτους από τα ορυκτά καύσιμα. Μονάδες παραγωγήςπρέπει να είναι πάντα σε ετοιμότητα για της περιόδους που δεν φυσάει, καθώς το ρεύμα πουπαράγεται δεν είναι δυνατόν να αποθηκευτεί. Έτσι, ενώ μειώνεται κάποιες χρονικέςπεριόδους η κατανάλωση πετρελαίου και λιγνίτη τελικά όπως παραδέχεται και η ΔΕΗ στοκράτος, δηλ. σε όλους εμάς, κοστίζει παραπάνω η ύπαρξη αιολικών στο δίκτυο.Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Γερμανία που παρ’ όλο που ηγείται των εξελίξεων στη χρήσηαιολικής ενέργειας, δεν κατάφερε να υποκαταστήσει μέχρι σήμερα ούτε ένα πυρηνοκίνητο ήκινούμενο από άνθρακα σταθμό παραγωγής και αμφισβητείται, εσωτερικά η ενεργειακή τηςπολιτική, σε σχέση π.χ. με αυτή της Γαλλίας.2. Η ενεργειακή δυνατότητα του ανέμου είναι συγκριτικά χαμηλή. Σύγχρονες ανεμογεννήτριεςμε επιφάνεια έλικας μεγέθους ενός γηπέδου ποδοσφαίρου παράγουν μόνο μικρά κλάσματααπό την ενέργεια που παράγεται από συμβατικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής. Η αιολικήενέργεια λοιπόν δεν παίζει κανένα σημαντικό ρόλο στις στατιστικές που αφορούν τόσο τηνενέργεια, όσο και τους ρύπους ή τα αέρια του θερμοκηπίου.3. Για την παραγωγή και την τοποθέτηση μιας ανεμογεννήτριας καταναλώνεται τόση ενέργειαπου ποτέ στο χρόνο ζωής της δεν θα μπορέσει να αποσβέσει.4. Τα αιολικά πάρκα αποτελούν στην ουσία βιομηχανικές ζώνες και η χωροθέτησή τους δεν θαπρέπει να γίνεται σε παρθένες περιοχές, περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλους, ή υδροφόρουςορίζοντες, περιοχές αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, Natura και γενικά περιοχές που ζουναπ’τον τουρισμό καθώς επιφέρουν ριζική υποβάθμιση του περιβάλλοντος.5. Η πτώση των τιμών των ακινήτων που συνοδεύει την εγκατάσταση αιολικών πάρκωναντικατοπτρίζει την αντιλαμβανόμενη επιδείνωση της ποιότητας ζωής στις περιοχές αυτές.Μία ανεμογεννήτρια ακούγεται σε ακτίνα 800 μέτρων και ένα αιολικό πάρκο ακούγεται σεπολύ μεγαλύτερη απόσταση.6. Μία ανεμογεννήτρια μπορεί να δώσει εισόδημα στον ιδιοκτήτη του χωραφιού στο οποίοεγκαθίσταται, αλλά μηδενίζει την αξία πολλών γειτονικών εκτάσεων.7. Το μεγαλύτερο αιολικό πάρκο στον κόσμο διατηρεί τρεις μόλις υπαλλήλους άρα ησυμμετοχή τους στην καταπολέμηση της ανεργίας είναι μηδαμινή. Αντιθέτωςυποβαθμίζοντας περιβαλλοντικά τις περιοχές εγκατάστασης πλήττουν τον τουρισμό και τηνανάπτυξη.8. Οι επεμβάσεις σχεδιάζονται και αποφασίζονται από τεχνοκράτες, με σημείο αναφοράς τασυμφέροντα μεγάλων ιδιωτικών εταιρειών και σχημάτων που δραστηριοποιούνται στο χώροτης ενέργειας, σε αντίθεση με την ισχύουσα εθνική περιβαλλοντική και χωροταξικήνομοθεσία, τις Οδηγίες της Ε.Ε. για την προστασία του περιβάλλοντος και την εξοικονόμησηενέργειας και γενικά τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης.9. Ο χρόνος ζωής μιας ανεμογεννήτριας είναι 20-25 χρόνια. Όταν ο χρόνος αυτός παρέλθει οιιστοί και οι άλλες υποδομές αφήνονται στην τύχη τους έχοντας καταστρέψει όμως ριζικά καιγια πάντα το τοπίο.10. Τα αιολικά πάρκα επηρεάζουν και τον κόσμο των ζώων. Τα πουλιά εκδιώκονται από τιςπεριοχές που αναπαράγονται, κουρνιάζουν και τρέφονται, ενώ σημαντικός είναι ο κίνδυνοςαπό τις ανεμογεννήτριες για τα σμήνη αποδημητικών πουλιών που διασχίσουν τα νησιά μας.(Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία είναι από επιφυλακτική έως αρνητική για τιςεπιπτώσεις που μπορεί να έχουν τα αιολικά πάρκα στην ισορροπία του οικοσυστήματος. Τιςανησυχίες τους για τη διατάραξη των κυνηγότοπων έχουν εκφράσει και πολλοί κυνηγετικοίΣύλλογοι πανελλαδικά, οι οποίοι σημειωτέων έχουν υπάρξει πρωτεργάτες σε διαμαρτυρίεςκατά των ανεμογεννητριών).11. Η καταστροφή της Πτολεμαΐδας είναι ένα τραγικό γεγονός όμως ταυτόχρονα είναι ένα λάθοςτου ελληνικού κράτους που δεν θα πρέπει να αφήσουμε να επαναληφθεί στα νησιά μας.12. Η τεχνολογία συνεχώς εξελίσσεται. Γι’αυτό είναι προτιμότερο να δείξουμε αυτοσυγκράτησηστην ανάπτυξη αιολικών πάρκων καθώς σε λίγα χρόνια η ίδια τους η τεχνολογία μπορεί νατα αναιρέσει (έχοντας όμως καταστρέψει ολοκληρωτικά τους τόπους εγκατάστασης).13. Θα πρέπει να εξετασθούν και άλλοι τύποι ΑΠΕ λιγότερο επιβλαβείς στο τοπίο και τη φύσηόπως οι πλωτές ανεμογεννήτριες, η ενέργεια από γεωθερμία, τα ηλιακά συστήματα κ.α. Καιφυσικά η ανάπτυξη και επιδότηση οικιακών συστημάτων μικρής κλίμακας. Πρωτίστωςπρέπει να εξεταστεί οι οικολογική και ενεργειακή κατασκευή, και η οικονομία στηνκατανάλωση ηλεκτρισμού. Αυτά είναι μερικά από τα επιχειρήματα των δύο πλευρών. Θα ήθελα να προσθέσω πως το σύνολο των μεγάλων οικολογικών οργανώσεων της χώρας έχει ταχθεί κατά του προτεινόμενου από τηνΚυβέρνηση Ειδικού Χωροταξικού ΑΠΕ. Ενώ αντιδράσεις κατοίκων κατά της εγκατάστασης αιολικών πάρκων υπάρχουν σχεδόν σε όλα τα νησιά του Αιγαίου (βλ. Σέριφο, Σκύρο, Νάξο, κ.α.), αλλά και σε όλη την Ευρώπη όπως τη Γερμανία και τη Γαλλία, όπου ζητάνε την άμεση παύση των επιδοτήσεων στα χερσαία αιολικά πάρκα.Από νομική άποψη ο κ. Μ. Δεκλερής, τέως πρόεδρος του Ε' τμήματος του Συμβουλίου τηςΕπικρατείας και επίτιμος πρόεδρος της ολομέλειας αυτού, σημειώνει: «Η έννομη αξία της καθαρής ενέργειας έπεται της προστασίας του πολύτιμου φυσικού κεφαλαίου της χώρας, στο οποίο ανήκουν τα ευαίσθητα δασικά οικοσυστήματά μας, τα βουνά μας, με τις αλπικές ζώνες, τους δρυμούς τους, τα δάση και οι δασικές εκτάσεις στην ηπειρωτική χώρα, και εξ ολοκλήρου τα μικρά νησιά, οι ακτές, τα ακρωτήρια και εν γένει το νησιωτικό τοπίο. Οι ανεμογεννήτριες, σχεδιασμένες σε ξένες χώρες, είναι εντελώς ασυμβίβαστες προς την μικρή κλίμακα του ελληνικού νησιωτικού τοπίου. Τυχόν εγκαθιστάμενες στους τόπους προτίμησης των επενδυτών, συνεπάγονται καταστροφή τουαντίστοιχου πολιτιστικού, αισθητικού και φυσικού κεφαλαίου των νησιών μας, η οποία, βεβαίως,αποκλείεται από το Σύνταγμα του 1975 με το άρθ. 24 και την πάγια νομολογία του ΣτΕ για τηνπροστασία των μικρών νησιών ως ευαίσθητων οικοσυστημάτων».Οι ενεργειακές ανάγκες της Τήνου καλύπτονται μόλις με το 1/50 των ανεμογεννητριών που θέλει να τοποθετήσει η εν λόγω εταιρεία στα βουνά μας. Για να καλύψουμε δε το ποσοστό μας επί τουεθνικού στόχου θα αρκούσαν μόλις 2 ανεμογεννήτριες. Ποιος ο λόγος λοιπόν να βιαστούμε νασυμμετέχουμε ως νησί στην κάλυψη των ενεργειακών αναγκών του λεκανοπεδίου και της Μύκονου καταστρέφοντας δια πάντως κάποιες περιοχές μας, όταν χωρίς καμία αμφιβολία το ενεργειακό πλάνο της χώρας είναι από ασαφές έως θολό?Το όραμα ενός νησιού αυτόνομου που παράγει την ενέργεια που καταναλώνει πρέπει να ομολογήσω πως είναι για μένα, όπως νομίζω και για πολλούς από εσάς, δελεαστικό έως άκρως συγκινητικό.Όμως, μετά από αρκετή μελέτη πάνω στο θέμα, έχω διαπιστώσει πως με τα τωρινά δεδομένα είναι μη εφικτό. Προτείνω λοιπόν αυτοσυγκράτηση, σεβασμό σε αυτό που βρήκαμε απ’τους προγόνους μας, προστασία των τελευταίων παρθένων περιοχών του νησιού μας και κυρίως καλή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση από όλους. Το τι θα παραδώσουμε στα παιδιά μας είναι πολύ μεγάλη ευθύνη και καλώ όλους σας να το σκεφτείτε προσεκτικά, ελεύθεροι από τα ψευτοδιλήμματα που μας επιβάλουν οι επενδυτικές εταιρίες.Προτείνω επίσης, προσεκτική ανάλυση και αυτών ακόμα των οικονομικών συνεπειών. Τα τελευταία χρόνια πολλές αξιόλογες προσπάθειες γίνονται από κατοίκους και τις τοπικές Αρχές της Τήνου για την προώθηση και ανάπτυξη στο νησί ειδικών μορφών τουρισμού όπως ο περιπατητικός και ο πολιτισμικός. Παρ’όλο που έχουμε δρόμο πολύ μπροστά μας, φαίνεται η ανάπτυξη και το μέλλον του νησιού να προσανατολίζονται πως αυτές τις δραστηριότητες, οι οποίες είναι μη εποχικές και υψηλών εισοδημάτων εάν αναπτυχθούν με όραμα, μεράκι και σωστό συντονισμό.Τα νησιά μας ζουν από τον τουρισμό και έως τώρα θεωρούνταν κοιτίδα του πολιτισμού. Αν κάποιοι θέλουν να τα μετατρέψουν σε γη non grata είναι δικαίωμά τους. Όμως είναι δικαίωμα, αλλά και συνάμα υποχρέωση όλων μας, στη μνήμη των προγόνων μας, η προάσπιση της ιστορίας και της ποιότητας του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζούμε καθημερινά.Οι βουνοκορφές του Αιγαίου είναι πολύτιμες (ιστορικά, οικονομικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά)Ιωάννα ΠαπασταθοπούλουΑρχ/των μηχανικός ΕΜΠ- ΜΑ στη διαχείριση αρχαιολογικής κληρονομιάςΕπικοινωνία: [email protected] και http://alalazontatopia.blogspot.comΒιβλιογραφία: http://eyploia.aigaio-net.gr/ και http://www.diktioaigaiou.g